روابط عملکرد دانه با صفات گیاهی مرتبط با عملکرد در ژنوتیپ‌های سورگوم دانه‌ای در شرایط تنش خشکی

در این آزمایش روابط عملکرد و خصوصیات مرتبط با عملکرد در 13 ژنوتیپ سورگوم دانه‌ای در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار و در سه محیط آزمایشی مجزا ( شرایط بدون تنش، تنش خشکی در دو مرحله رویشی و زایشی) مورد ارزیابی قرار گرفت. در محیط بدون تنش آبیاری با استفاده از لولههای هیدروفیکس و نصب دریچه خروجی برای هر ردیف صورت گرفته و در دو محیط واجد تنش، اعمال تنش در مرحله رویشی (از مرحله چهار برگی تا آغاز آبستنی و در مرحله زایشی (از آغاز گلدهی تا مرحله خمیری سخت)، آبیاری فقط در خارج از مراحل تنش به روال معمول انجام شد.تجزیه واریانس داده‌ها اختلاف معنی‌داری را بین ژنوتیپ‌ها برای خصوصیات مورفولوژیک مرتبط با عملکرد در هر سه شرایط محیطی نشان داد. همبستگی ساده بین صفات مورد بررسی در شرایط بدون تنش نشان داد که عملکرد دانه با صفات شاخص برداشت و تعداد دانه در خوشه، در شرایط تنش در مرحله رویشی با صفات شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در خوشه، ارتفاع برگ پرچم از زمین و ارتفاع بوته و در شرایط تنش در مرحله زایشی با صفات شاخص برداشت و روز تا گلدهی همبستگی مثبت و معنی داری داشت. نتایج تجزیه رگرسیون چندگانه خطی به روش گام به گام مشخص نمود که در شرایط بدون تنش صفات تعداد دانه در خوشه، مساحت برگ پرچم، وزن هزار دانه، وزن خشک ساقه، ارتفاع بوته، وزن خشک برگ و روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، در شرایط تنش در مرحله رویشی صفات تعداد دانه در خوشه و ارتفاع برگ پرچم از زمین و در شرایط تنش در مرحله زایشی مساحت برگ پرچم و طول خوشه اجزاء و صفات مستقل موثر و معنی دار در عملکرد دانه به عنوان صفت وابسته مدل بودند. صفات مورد آزمایش در شرایط بدون تنش، تنش در مرحله رویشی و تنش در مرحله زایشی به ترتیب با ضرایب همبستگی 86/0=r، 75/0= r و 56/0= r تغییرات عملکرد را توجیه کردند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که وزن بذور در خوشه، تعداد دانه در خوشه و وزن خشک ساقه به ترتیب در شرایط بدون تنش، تنش در مرحله رویشی و تنش در مرحله زایشی بیشترین اثر مستقیم را در ایجاد تغییرات عملکرد دانه داشتند و بیشترین اثر غیر مستقیم مثبت و منفی آنها به ترتیب از طریق تعداد دانه در خوشه، وزن بذور در خوشه، قطر ساقه، مساحت برگ پرچم و ارتفاع بوته بر عملکرد دانه اعمال نمودند.